xan

is. tar.

1. Orta əsrlərdə Şərq ölkələrinin bir çoxunda feodal hakimlərin titulu və bu titulu daşıyan şəxs. Bir əkinçi gedirdi məstanə; Yolda ol rast gəldi bir xanə. S. Ə. Ş.. 19-cu ilin yayında Naxçıvan xanlarının cavanları Keçiliyə ova gəlmişdilər. E. Sultanov. Müxtəlif yerlərdən ruhanilərin, mülkədarların, bəy və xanların «Əkinçi»yə hücumu artıb şiddət edirdi. M. İ.. // Bu zümrəyə mənsub adamların adına əlavə edilən ləqəb. Alı kişi neçə illər idi ki, Həsən xana ilxı otarırdı. «Koroğlu». Almış sifarişi Hüseynqulu xan; İldırım tökülür qaş-qabağından. S. V..

2. məc. Ağa, hökmran. Necə ki yar ilə həmzəban idim; Xalq içində sultan idim, xan idim. Q. Z..

3. köhn. Aşıq-aşıq oyununda: başçı, hakim. Bu oyunda iştirak edənlər öz aralarında birini «xan» seçərdilər. H. S.. Əvvəllər kənd uşaqları, «xan cığal olar» – deyə <Məmmədxanla> oynamaq istəməsələr də, sonralar razılıq vermişdilər. P. M..

4. məc. Obrazlı təşbehlərdə: canalıcı, işvəli, nazlı gözlərə işarə. Müddətdi həsrətəm, bir gəz bəri bax; O xan gözlərinin sədəqəsi canım. Q. Z..

5. Bəzi mürəkkəb kişi adlarının ikinci tərkib hissəsi; məs.: Muradxan, İsmixan, Səlimxan.

◊ Xan ilə aş (plov) yemir ki, bığı yağa batar – çox məğrur, lovğa, təkəbbürlü adam haqqında. <Sultan bəy:> Əşi, xan ilə aş yemirəm ki, bığım yağa batar. . Ü. H..